Tài liệu cơ bản về Triều Tiên và quan hệ Việt Nam - Triều Tiên
KHÁI QUÁT CHUNG
1. Tên nước: Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Triều Tiên (The Democratic People's Republic of Korea); tên thường gọi là Triều Tiên.
2. Các ngày lễ lớn:
- Quốc khánh: 9/9/1948
- Ngày sinh của Chủ tịch Kim Nhật Thành: 15/4/1912
- Ngày sinh của Tổng Bí thư Kim Châng In: 16/2/1942
- Ngày thành lập Đảng Lao động Triều Tiên: 10/10/1945
- Ngày thành lập Quân đội nhân dân Triều Tiên: 8/2/1948
3. Thủ đô: Bình Nhưỡng (Pyongyang)
4. Vị trí địa lý: Nằm ở nửa Bắc Bán đảo Triều Tiên; phía Đông và Tây giáp biển; phía Bắc giáp Trung Quốc (1.300 km) và Nga (16 km); phía Nam là giới tuyến quân sự với Hàn Quốc chạy theo vĩ tuyến 38 độ Bắc. Khí hậu: Ôn đới.
5. Diện tích: khoảng 122.762 km2 (không có nguồn chính xác, sẽ cập nhật).
6. Dân số: 26,54 triệu người (số liệu của 2025).
7. Dân tộc: Một dân tộc Triều Tiên.
8. Hành chính: Gồm thủ đô Bình Nhưỡng, 2 thành phố đặc biệt (Nampo và Rason), 9 tỉnh. Các cấp hành chính gồm: Tỉnh/thành phố, quận,/huyện, xã/phường.
9. Tôn giáo:
Phật giáo, Thiên chúa giáo, Thanh đạo giáo.
10. Ngôn ngữ:
Tiếng Triều Tiên, lấy giọng Bình Nhưỡng làm chuẩn.
11. Chế độ chính trị:
- Triều Tiên là nước xã hội chủ nghĩa. Triều Tiên có 03 chính đảng là Đảng Lao động, Đảng Thanh hữu Thiên đạo giáo Triều Tiên và Đảng Dân chủ Xã hội. Đảng Lao động Triều Tiên là đảng cầm quyền.
- Phiên họp toàn thể Ban Chấp hành trung ương Đảng Lao Động Triều Tiên khóa VI (31/3/2013) thông qua đường lối "Song tiến" (vừa xây dựng kinh tế, vừa phát triển hạt nhân). Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII Đảng Lao động Triều Tiên (ngày 06 - 09/5/2016), Triều Tiên tuyên bố tiếp tục kiên trì chế độ xã hội chủ nghĩa, lấy tư tưởng Chủ thể làm tư tưởng chỉ đạo, lấy lý tưởng của Chủ nghĩa Kim Nhật Thành - Kim Châng In và đường lối "Song tiến" của Chủ tịch Kim Jong Un làm kim chỉ nam cho mọi hoạt động. Đến Hội nghị Trung ương 3 khóa 7 Đảng Lao động Triều Tiên (20/4/2018), Triều Tiên tuyên bố đã thực hiện thành công chiến lược "Song tiến"; đề ra nhiệm vụ hiện nay là tập trung tổng lực xây dựng kinh tế xã hội chủ nghĩa, phù hợp với yêu cầu mới.
- Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII Đảng Lao động Triều Tiên (ngày 06 - 09/5/2016) suy tôn đồng chí Kim Jong Un làm Chủ tịch Đảng Lao động Triều Tiên. Tại kỳ họp thứ 4 Hội nghị nhân dân tối cao khóa XIII (29/6/2016), Triều Tiên sửa đổi Hiến pháp, lập mới Ủy ban Quốc vụ thay thế Ủy ban Quốc phòng, suy tôn Chủ tịch Kim Jong Un là Chủ tịch Ủy ban Quốc vụ. Tại kỳ họp thứ nhất Hội nghị nhân dân tối cao khóa XIV (11-12/4/2019), Triều Tiên tiếp tục suy tôn Chủ tịch Kim Jong Un là Chủ tịch Ủy ban Quốc vụ, lãnh đạo tối cao của Nhà nước, người đại diện tối cao của toàn thể nhân dân và Tư lệnh tối cao các lực lượng vũ trang nhân dân Triều Tiên. Ngày 10/1/2021, đồng chí Kim Jong Un được bầu làm Tổng Bí thư Đảng Lao động Triều Tiên.
- Các cơ quan lãnh đạo gồm:
+ Uỷ ban Quốc vụ: Được thành lập tháng 6/2016 thay cho Ủy ban Quốc phòng, là cơ quan Nhà nước cao nhất chỉ đạo toàn diện; có nhiệm vụ và quyền hạn: (i) Giám sát, xây dựng biện pháp nhằm thực hiện mệnh lệnh của Chủ tịch Ủy ban Quốc vụ, quyết định và chỉ thị của Ủy ban Quốc vụ; (ii) Bãi bỏ các quyết định, chỉ thị của các cơ quan nhà nước không còn phù hợp với mệnh lệnh của Chủ tịch Ủy ban Quốc vụ và các quyết định, chỉ thị của Ủy ban Quốc vụ. Kỳ họp thứ nhất Hội nghị nhân dân tối cao khóa 14 đã suy tôn đồng chí Kim Jong Un là Chủ tịch, bầu 02 Phó Chủ tịch và 11 Ủy viên.
+ Hội nghị Nhân dân tối cao: Là cơ quan lập pháp cao nhất (Quốc hội); Uỷ ban thường vụ Hội nghị Nhân dân tối cao là cơ quan cao nhất của Hội nghị nhân dân tối cao.
+ Nội các: Là cơ quan hành pháp.
+ Toà án Trung ương và Viện Kiểm sát Trung ương: Là các cơ quan tư pháp cao nhất.
12. Lãnh đạo chủ chốt hiện nay:
- Đồng chí Kim Jong Un: Nguyên thủ, Chủ tịch Đảng Lao động Triều Tiên (từ tháng 5/2016), Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị (từ tháng 4/2012), Chủ tịch Ủy ban Quốc vụ (từ tháng 6/2016, tiếp tục được suy tôn tháng 4/2019), Chủ tịch Quân ủy Trung ương (từ tháng 4/2012), Nguyên soái (từ tháng 7/2012), Người đại diện tối cao của toàn thể nhân dân (từ tháng 4/2019), Lãnh đạo tối cao của Nhà nước (từ tháng 4/2019), Tư lệnh tối cao các lực lượng vũ trang nhân dân (từ tháng 4/2019), được bầu làm Tổng Bí thư Đảng Lao động Triều Tiên từ 10/01/2021; Đã thăm hữu nghị chính thức Việt Nam từ 1-2/3/2019; Đã cùng Chủ tịch nước Lương Cường tuyên bố năm 2025 là Năm Hữu nghị Việt Nam – Triều Tiên.
- Đồng chí Jo Yong Won (Chô I-ông Uân): Ủy viên thường vụ Bộ Chính trị (từ 01/2021), Bí thư Trung ương Đảng từ tháng 01/2021.
- Đồng chí Choe Ryong Hae (Chuê Ri-ông He): Ủy viên thường vụ Bộ chính trị (bầu mới lại từ tháng 01/2021), Ủy viên Trung ương Đảng (từ 01/2021), Chủ tịch Ủy ban thường vụ Hội nghị Nhân dân tối cao (từ tháng 4/2019).
- Đồng chí Pak Thae Song (Pắc The Sâng): Ủy viên thường vụ Bộ Chính trị (từ tháng 12/2024), Thủ tướng (từ tháng 12/2024).
- Đồng chí Ri Pyong Chol: Ủy viên thường vụ Bộ Chính trị (tháng 01/2021), Phó Chủ tịch Quân ủy Trung ương (từ tháng 6/2022).
- Đồng chí Choe Son Hui (Chuê Sơn Hi): Ủy viên Bộ Chính trị (từ 12/2024), Bộ trưởng Ngoại giao (từ 6/2022); Đã tham dự Lễ kỷ niệm 75 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Triều Tiên tổ chức tại Đại sứ quán Việt Nam tại Triều Tiên ngày 31/1/2025.
TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI
Sau khi kết thúc chiến tranh Triều Tiên (1950 - 1953), Triều Tiên duy trì và phát triển nền kinh tế tập trung xã hội chủ nghĩa, thu được nhiều thành tựu trong thập kỷ 60 và 70 của thế kỷ 20, nhất là phát triển cơ sở hạ tầng, khai khoáng, công nghiệp nặng...
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII Đảng Lao động Triều Tiên (ngày 06 - 09/5/2016) nhấn mạnh tập trung tổng lực để xây dựng cường quốc kinh tế; đề ra Chiến lược phát triển đất nước 5 năm giai đoạn 2016 - 2020, phấn đấu đưa Triều Tiên trở thành "cường quốc kinh tế" tự lực, tự cường, lấy khoa học công nghệ làm đòn bẩy với một số chính sách kinh tế lớn.
Hội nghị trung ương 3 khóa 7 Đảng Lao động Triều Tiên (20/4/2018) tuyên bố hoàn thành chính sách "Song tiến", xác định nhiệm vụ hiện nay là tập trung tổng lực xây dựng kinh tế xã hội chủ nghĩa, nâng cao hơn nữa đời sống nhân dân.
Tại kỳ họp thứ nhất Hội nghị nhân dân tối cao khóa 14 (12/4/2019), Chủ tịch Kim Jong Un phát biểu chỉ đạo nhấn mạnh tiếp tục cải tiến công tác kế hoạch phù hợp với yêu cầu cơ bản của kinh tế xã hội chủ nghĩa; giải quyết các vấn đề cốt lõi của quản lý kinh tế (giá cả, tài chính, tiền tệ) phù hợp với quy luật kinh tế và thực tiễn nhằm khuyến khích doanh nghiệp và người sản xuất; tập trung vào các nhiệm vụ: (i) nâng cao năng lực sản xuất điện hiện có, nghiên cứu phát triển thêm các nguồn năng lượng khác như điện gió, thủy điện, hạt nhân; (ii) cơ giới hóa ngành khai thác mỏ; (iii) quan tâm đặc biệt tới vấn đề giống, phân bón, nước và bảo đảm diện tích canh tác, ứng dụng khoa học trong nông nghiệp; (iv) đổi mới thiết kế và phương pháp xây dựng, mở rộng năng lực sản xuất xi măng; (v) đầu tư phát triển các ngành công nghiệp kỹ thuật cao như công nghiệp chế tạo máy, công nghiệp điện tử, công nghiệp thông tin, công nghệ nano, sinh học; (vi) coi nhân tài và khoa học kỹ thuật là động lực cơ bản của phát triển kinh tế tự chủ, trong đó tập trung phát triển văn hóa – xã hội mang màu sắc Triều Tiên.
CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI
Đường lối đối ngoại do Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII Đảng Lao động Triều Tiên (5/2016) đề ra là : Triều Tiên sẽ tiếp tục kiên trì đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, xứng tầm với vị thế và hình ảnh của một cường quốc hạt nhân; tích cực tham gia Phong trào Không liên kết, bảo vệ hòa bình khu vực và thế giới; sẵn sàng quan hệ hợp tác hữu nghị với tất cả các nước tiến bộ trên thế giới trên cơ sở tôn trọng quyền tự chủ của Triều Tiên; sẵn sàng cải thiện, bình thường hóa và đa dạng hóa quan hệ với tất cả các nước, kể cả nước từng có quan hệ thù địch với Triều Tiên.
Hội nghị Trung ương 3 khóa 7 Đảng Lao động Triều Tiên (tháng 4/2018) tuyên bố: nỗ lực tạo môi trường quốc tế có lợi cho xây dựng kinh tế xã hội chủ nghĩa; tích cực hòa giải, đối thoại với các nước xung quanh và cộng đồng quốc tế để bảo vệ hòa bình, ổn định trên Bán đảo Triều Tiên và thế giới.
Đại hội Đảng Lao động Triều Tiên lần thứ 8 (2021) đã đề ra khẩu hiệu "tự lực tự cường" trong phát triển kinh tế, xã hội; đề ra nguyên tắc "lấy cứng rắn đáp trả cứng rắn" trong quan hệ với Mỹ; tiếp tục tăng cường quan hệ với các nước bạn bè truyền thống, trong đó có Việt Nam.
QUAN HỆ VIỆT NAM - TRIỀU TIÊN
1. Ngày thiết lập quan hệ ngoại giao: 31/01/1950
2. Khuôn khổ quan hệ: Quan hệ hữu nghị truyền thống. Triều Tiên là một trong những nước đầu tiên thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam.
3. Giao lưu trao đổi đoàn:
Các đoàn ta thăm Triều Tiên có: Chủ tịch Hồ Chí Minh (08 - 12/7/1957), Thủ tướng Phạm Văn Đồng (6/1961), Chủ tịch Hội đồng Nhà nước Võ Chí Công (9/1988), Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm (5/1997), Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Dy Niên (8/2000), Chủ tịch nước Trần Đức Lương (5/2002), Chủ nhiệm Ủy ban dân tộc của Quốc hội Tráng A Pao (12/2003), Trưởng Ban đối ngoại Trung ương Đảng Nguyễn Văn Sơn (7/2006), Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Phạm Thế Duyệt (9/2007), Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh (16 - 18/10/2007), Bộ trưởng Bộ Công an Lê Hồng Anh (10/2008), Trưởng Ban Đối ngoại Trung ương Hoàng Bình Quân (10/2011); Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Huỳnh Đảm (9/2012), Bí thư Trung ương Đảng, Chánh Văn phòng Trung ương Trần Quốc Vượng (7/2013), Phó Chủ tịch Quốc hội Huỳnh Ngọc Sơn (7/2015); Bộ trưởng Công thương Vũ Huy Hoàng (9/2015); Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Dân vận Trung ương Hà Thị Khiết (10/2015); Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Trần Thanh Mẫn (9/2018), Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh (12-14/2/2019), Phó Trưởng Ban thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương Võ Văn Phuông (11-16/4/2019), Thứ trưởng thường trực Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ (22 – 26/10/2024).
Các đoàn Triều Tiên thăm ta có: Thủ tướng Kim Nhật Thành (28/11 - 2/12/1958; tháng 11/1964), Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Kim Yong Nam (tháng 01/1992), Phó Thủ tướng Công Chin The (tháng 4/1997), Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Pec Nam Sun (3/2000), Chủ tịch Hội nghị nhân dân tối cao Chuê The Bốc sang dự Đại hội IX Đảng Cộng sản Việt Nam (tháng 4/2001), Chủ tịch Ủy ban thường vụ Hội nghị nhân dân tối cao Triều Tiên Kim Yong Nam (tháng 7/2001, tháng 8/2012), Thủ tướng Nội các Kim Yong Il (tháng 10/2007); Bộ trưởng Bộ bảo vệ an ninh nhân dân Triều Tiên (tháng 6/2008); Bộ trưởng Ngoại giao Park Ui Chun (26-28/7/2008); Bộ trưởng Ngoại giao Ri Su Yông (tháng 8/2014); Bộ trưởng Kinh tế Đối Ngoại Triều Tiên (10/2015), Bộ trưởng Bộ Các lực lượng vũ trang Triều Tiên (tháng 11/2015), Phó Chủ tịch Ban chấp hành Trung ương Đảng Lao động Triều Tiên Chuê The Bốc (tháng 6/2016), Bộ trưởng Ngoại giao Ri Yong Ho (29/11- 02/12/2018); Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Chủ tịch Liên minh Phụ nữ XHCN Triều Tiên Jang Chun Sil thăm Việt Nam (03 - 06/11/2018), Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong Un thăm hữu nghị chính thức Việt Nam (1-2/3/2019), Trưởng Ban Quốc tế Đảng Lao động Triều Tiên Kim Song Nam (25-28/3/2024), Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Triều Tiên Pak Sang Gil (8 -10/9/2024).
4. Các cơ chế hợp tác quan trọng:
Hai bên duy trì cơ chế Trao đổi chính sách luân phiên cấp Thứ trưởng Ngoại giao Việt Nam - Triều Tiên từ năm 2008, phiên Trao đổi chính sách gần đây nhất tổ chức tại Bình Nhưỡng vào tháng 10/2024; cơ chế Ủy ban liên Chính phủ về hợp tác kinh tế và khoa học kỹ thuật Việt Nam - Triều Tiên (từ những năm 80), lần gần đây nhất là kỳ họp lần thứ 9 tổ chức vào tháng 11/2014 tại Hà Nội.
5. Các hiệp định hai nước đã ký kết:
Hai nước đã ký nhiều Hiệp định như: Hiệp định hợp tác văn hóa (11/1957), Hiệp định hợp tác Khoa học kỹ thuật (10/1958), Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác giữa nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên (1961), Hiệp định thương mại và hàng hải (12/1962), Hiệp định hỗ tương y tế (12/1966), Hiệp định hợp tác vận tải hàng không dân dụng (01/1977), Hiệp định vận tải biển (6/2002), Hiệp định thương mại (5/2002), Hiệp định tương trợ tư pháp (5/2002), Hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư (5/2002), Hiệp định tránh đánh thuế hai lần (5/2002).
6. Hợp tác về kinh tế:
- Về thương mại: xuất khẩu của Việt Nam sang Triều Tiên năm 2010 đạt trên 16 triệu USD; năm 2011: 10 triệu USD; năm 2012: 15 triệu USD; năm 2013: đạt khoảng 12,4 triệu USD. Kim ngạch thương mại 2 chiều năm 2014 đạt 8 triệu USD; năm 2015: đạt 11,6 triệu USD (trong đó xuất khẩu sang Triều Tiên: 6,13 triệu USD, nhập khẩu từ Triều Tiên: 5,47 triệu USD); năm 2016: đạt 2,99 triệu USD (toàn bộ là xuất khẩu của ta sang Triều Tiên). Từ năm 2017, do nhiều nguyên nhân khách quan, chủ quan, không có số liệu thống kê xuất nhập khẩu của hai nước. Hiện tại, hai nước không có trao đổi thương mại.
- Về hợp tác liên doanh: Giữa năm 1993 khánh thành giai đoạn 1 Nhà máy ươm tơ tằm (vốn khoảng 3,5 triệu USD) ở Hải Dương, với nguyên liệu do ta cung cấp và máy móc (nhập từ Nhật Bản) do phía Triều Tiên cung cấp. Năm 1994, phía Việt Nam rút khỏi liên doanh, chỉ còn phía Triều Tiên kinh doanh độc lập. Năm 2001 Triều Tiên đã bán Nhà máy cho phía Việt Nam. Hiện tại, Việt Nam không có dự án đầu tư tại Triều Tiên, Triều Tiên cũng không có dự án đầu tư tại Việt Nam.
- Về viện trợ của Việt Nam dành cho Triều Tiên: Năm 1995: 100 tấn gạo; năm 1997: 13.000 tấn gạo; năm 2000: 1.000 tấn gạo; năm 2001: 5.000 tấn gạo; năm 2002: 5.000 tấn gạo; năm 2005: 1.000 tấn gạo và 5 tấn cao su nguyên liệu; năm 2007: 50.000 USD (viện trợ khẩn cấp) và 2.000 tấn gạo; năm 2009: 3.000 tấn gạo; năm 2010: 500 tấn; năm 2011: 200 tấn; năm 2012: 5.000 tấn; một số số liệu khác sẽ được cập nhật.
7. Hợp tác văn hóa, giáo dục: Trong những năm 60 và 70 của thế kỷ 20, Triều Tiên đã giúp ta đào tạo hàng trăm sinh viên. Từ 2013, 2 năm 1 lần, Việt Nam đều cử đoàn nghệ thuật sang Triều Tiên dự Liên hoan nghệ thuật mùa xuân tháng 4 tổ chức tại Bình Nhưỡng. Sự kiện đáng ghi nhơ là từ 10-16/4/2019, đoàn Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam sang thăm Triều Tiên và biểu diễn hữu nghị, được nhân dân Triều Tiên ca ngợi. Năm 2022, Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam, Liên đoàn Xiếc Việt Nam đã tham dự Liên hoan nghệ thuật quốc tế hữu nghị Mùa xuân Bình Nhưỡng tháng 4 (lần thứ 32) bằng hình thức trực tuyến và đã giành nhiều giải thưởng lớn, bao gồm: 11 cúp vàng, 4 cúp bạc cho tập thể, tiết mục và giải cá nhân (Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam); 4 cúp bạc cho chương trình, tiết mục và cá nhân (Liên đoàn Xiếc Việt Nam). Tại Lễ trao giải Liên hoan Nghệ thuật quốc tế hữu nghị Mùa Xuân Bình Nhưỡng vào tháng 4/2024, Việt Nam (thi bằng hình thức gửi video clips) đã xuất sắc giành được 8 giải và huy chương trong đó: Tập thể Nhà hát Ca Múa Nhạc dân gian Việt Bắc giành giải Xuất sắc toàn đoàn; NSND Nông Xuân Ái giành giải Diễn viên xuất sắc; Tiết mục "Chúng tôi yêu lá cờ Đảng" giành giải Sáng tạo xuất sắc; Ca sĩ Xuân Hưng giành Huy chương Vàng cá nhân, Nghệ sĩ La Văn Bình giành Huy chương Bạc cá nhân; Tiết mục Hòa tấu nhạc cụ Mangyongdae (Tác phẩm âm nhạc Triều Tiên), Tốp hát "Chợ phiên gặp gỡ" và Hòa tấu trống Fa moong giành Huy chương Bạc. Dự kiến sẽ có nhiều hoạt động trao đổi văn hóa, thể thao nhân kỷ niệm 75 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Triều Tiên (1950-2025) và nhân Năm Hữu nghị Việt Nam-Triều Tiên 2025.